The Millennium Jazz Orchestra en pianoduo Blaak | Water

Voor de pauze: Waterkringloop

Een zesdelige suite voor 2 klassieke pianisten, een verteller en jazzorkest. Componist/arrangeur en orkestleider Joan Reinders componeert deze suite speciaal voor het Pianoduo Stefan en Martijn Blaak, verteller/meteoroloog Gerrit Hiemstra en het Millennium Jazz Orchestra.

Het grote werk krijgt een “Water Leidmotief”. Dit komt in de verschillende delen in verschillende gedaanten terug. Ieder deel van de suite wordt door de verteller ingeleid met een toegankelijk verhaal over het betreffende thema en welke maatschappelijke impact dit heeft. Met de compositie worden dan beeldend de verschillende aspecten tot klinken gebracht.

Deel 1: Neerslag
In het intro worden dreigende wolken door het orkest weergegeven. Van doorzichtige samenklanken die langzamerhand met een steeds grotere notendichtheid uitmonden in het eerste thema. Dit is dan het “Water Leidmotief”, gespeeld door het Pianoduo. Daarna volgen kletterende motieven elkaar regelmatig op. Met de improvisatiesolo van de tenorsaxofoon zijn we in een stortbui beland en na het tutti van het orkest neemt het Pianoduo het over voor een lang uitgerekt coda waarin de regen steeds meer afneemt.

Deel 2: Infiltratie
In het intro gaat, door het gebruik van vier fluiten die met het Pianoduo samensmelten, het infiltreren van het water in de grond overgenomen worden door gedempte koperklanken met afwisseling van hoog en laag koper, die de hoge en lage druk voorstellen. Het Pianoduo speelt het “Water Leidmotief” met variaties in het lage register, ondersteund door veel lage instrumenten zoals baritonsaxofoon, bastrombone en contrabas. Met een tempoversnelling geeft het orkest in een groot tutti weer dat het water in zee is terechtgekomen.

Deel 3: Transpiratie
Doorwrochte instrumentaties, met combinaties van piccolo, fluit, altfluit, klarinet en basklarinet, samen met flugelhorn en trombones in ‘bucket mute’, geven de planten weer. Op het moment dat het opnemen van water in waterdamp uitmondt speelt het Pianoduo virtuoze lange variaties op het “Water Leidmotief”.

Deel 4: Oppervlakte afvloeisel
Hierin speelt in het intro de heletoonstoonladder, bekend als hexatoniek, een belangrijke rol. Deze geeft, met haar overmatige drieklanken, kabbelend weer dat de rivier klein begint en een steeds grotere vorm aanneemt en resulteert in een nieuw, groots majestueus hoofdthema gespeeld door het Pianoduo. Voordat de rivier wegvloeit naar de zee heeft het veel vraag- en antwoordmotieven in het orkest weergegeven.

Deel 5: Verdamping
Hierin speelt de stijgende octotonische toonladder een grote rol. De afwisselende grote en kleine secunden geven door de verbindende kleine terts een beeld weer van water dat steeds meer verdund en samenkomt in de vorm van wolken. En door de twee verminderde vierklanken die tegelijkertijd of afwisselend geëtaleerd worden krijg je het gevoel dat er ieder moment weer regen kan ontstaan.

Deel 6: Condensatie
De octotonische ladder wordt vervangen door een typische jazzladder,namelijk de combinatie van heletoons en octotoniek in de gealtereerde toonladder waarop veel solisten uit het orkest, door middel van improvisaties, laten horen dat er zichtbaar weer vloeistof ontstaat en het Pianoduo een gevecht aangaat tussen de verschillende improvisaties en het geschreven compositorische materiaal. Doordat de doorzichtige samenklanken van het eerste deel weer verschijnen en door een grotere notendichtheid nog eenmaal het “Water Leidmotief” door het Pianoduo gepresenteerd wordt is daarmee de kringloop weer gesloten.

Na de pauze: Hanzeroute

Deel 1: Ontstaan.
Het orkestintro beeldt de langzaam maar zekere doorbraak van het bekenstelsels uit, waarna het Pianoduo het hoofdthema speelt dat het ontstaan van de rivier de IJssel met zijn wilde wateren uit moet beelden dat na een aantal eeuwen bevaarbaar was geworden.

Deel 2: Doesburg
Het orkest laat via heroïsche klanken horen dat het vroeger een nederzetting was. De mosterd wordt muzikaal in een hoofdthema uitgebeeld door pittige samenklanken met veel kleine secundes. Via neventhema’s worden het vele omringende water uitgebeeld. Het deel eindigt met een coda waarin een nieuw thema verrassend het deel afsluit.

Deel 3: Uiterwaarden
Via open kwart en kwint klanken krijgt de compositie een wijds karakter dat past bij de verbeelding van de uiterwaarden. Via verschillende thema’s die door het pianoduo gespeeld gaan worden klinken de flora en fauna prachtig door in dit deel.

Deel 4: Zutphen
Met historische fanfarethema’s, die de Torens verbeelden, krijgt dit deel een imposant intro. Het hoofdthema door het Pianoduo gaat een houterig (hoekig) karakter krijgen, die contrasterend met een vloeiend bierthema het deel weer terugbrengt bij de fanfarethema’s.

Deel 5: Deventer
Proporties, materiaal, textuur, kleur en motieven zijn van belang bij het ontwerp van zowel een gebouw als een muziekstuk. Zowel componisten als architecten werken met ritme en getalsverhoudingen en houden rekening met ruimte, horizontaal en verticaal, voorgrond en achtergrond. Zo ook deze compositie.

Deel 6: Scheepvaart
In een Adagio spelen fluiten en klarinetten een lang intro met gedempt koper als begeleiding waaruit uiteindelijk een majestueus hoofdthema tevoorschijn komt, die door het Pianoduo gespeeld wordt. Na een doorwerking met pianistische variaties verschijnt het hoofdthema in een vol tutti.

Deel 7: Hattem
De compositie laat zich inspireren door het olieverfschilderij van Jan Voerman sr. “Zomers weidelandschap aan de IJssel met zicht op Hattem uit 1909”. Met veel overmatige drieklanken en heletoonsreeksen sluit dit muzikaal aan bij het impressionistische karakter van het schilderij.

Deel 8: Zwolle
Hippe stad, uitgebeeld door hippe pop - en jazz grooves en verrassende ritmische invalshoeken met grote dynamische verschillen. Daardoor krijgt de compositie een bruisend karakter.

Deel 9: Via het Zwarte Water naar Hasselt
Op het Vogeleiland nestelt de machtige zeearend, maar ook bijzondere soorten als blauwborst, nachtegaal, kleine bonte specht, havik en grote karekiet. Vogeleiland is een paradijs voor vogels in een oase van rust, waar minstens zestig soorten vogels broeden en een walhalla is voor vogelliefhebbers. De talrijke vogels worden muzikaal uitgebeeld met verschillende vogelmotieven die door speciale instrumentaties tot leven komen.

Deel 10: Kampen
Ambachtelijke bedrijvigheid wordt muzikaal uitgebeeld door verschillende thema’s afwisselend terug te laten komen. Ieder ambacht heeft een eigen thema, dat steeds moduleert naar een volgend thema, dat dus weer een ander ambacht uitbeeldt. Dit met terugkomende muzikale motieven. Coda: Zuiderzee met Elburg en Harderwijk Overstromingen en ruwe wateren en drooglegging zorgen voor een tumultueus vraag en antwoord tussen het orkest en het Pianoduo. Als de drooglegging een feit is komt de compositie in rustig vaarwater en sluit het al kabbelend op dezelfde manier af zoals de suite Hanzeroute ook begon.